Ankete katılanların 59.72%si 2 sene içerisinde kendi ekonomik durumunun daha kötü olacağını, 32.06%sı ise ayni kalacağını belirtmektedir. Sadece 7.21% oranında bir kesim kendi ekonomik durumunun gelecekte daha iyi olacağını düşünmektedir. Ekonominin geleceği hakkında iyimser olanların oranı Aralık 2024’te 14.98% idi. 59.20% iki sene içerisinde ülkenin ekonomik durumunun daha kötü olacağını düşünüyor! Ankete katılanların 59.20%si ülke ekonomisinin 2 sene içerisinde daha kötü olacağı, 32%si ise ayni kalacağı beklentisini dile getirmiştir. Ülke ekonomisinin 2 sene içerisinde daha iyi olacağını düşünenlerin oranı ise sadece 8.80%dir. Aralık 2024’te iyimser olanların oranı 11.23% idi. Ankete katılanların 66.8%i mutfak giderlerini karşılayamamak konusunda kaygılıdır. Aralık 2024’te bu oran 63.93% idi. Ankete katılanların 71%i hayat standardını koruyamamak konusunda kaygılıdır. Aralık 2024’te bu oran 72.75% idi. Ankete katılanların 76.2%si taksitlerini ödeyememek konusunda kaygılıdır. Aralık 2024’te bu oran 63.92% idi. Ankete katılanların 79%u sağlık harcamalarını karşılayamamak konusunda kaygılıdır. Aralık 2024’te bu oran 71.35% idi.
Göç Kimlik ve Hak Çalışmaları Merkezi Direktörü Mine Yücel’in yorumu şu şekilde;
Ülkede ekonominin gidişatıyla ilgili beklentiler oldukça kötümserdir. Şöyle ki, kendi ekonomik durumunun 2 sene içerisinde daha iyi olacağını düşünenlerin oranı 7.21% iken ülkenin ekonomik durumunun 2 sene içerisinde daha iyi olacağını düşünenlerin oranı ise sadece 8.80%dir. Ankete katılan her 10 kişiden yaklaşık 9’u ise ciddi ekonomik kaygılar taşımaktadır. Anketin ikinci bölümünde 84.2% oranında bir kesimin ülkede adaletsizliğin yaygın olduğunu düşündüğünü belirtmiştik. Ekonomik kaygıların yüksek olduğu, adaletsizlik duygusunun ise çok yaygın olduğu bu ortamda siyasetin yandaşlara ekonomik çıkar sağlamak üzerine kurulmuş olması da tesadüf değildir. Ekonomik sorunlar, yolsuzluk ve adaletsizlik ortamı toplumsal çürümeye (anomie) yol açan en büyük etkenlerdendir. Ankete katılanların 78.35%inin ‘devlet yetkililerinin insanların sorunlarıyla ilgilenmediğini’ düşündüğü bu ortamda toplumsal çürümenin giderilmesi için atılması gereken önerileri yineleyelim:
Anomie Durumunu Ortadan Kaldırmak İçin Yapılması Gerekenler:
Yolsuzluk, rüşvet vs gibi suçların ortadan kaldırılması, toplumda yaygın olan adaletsizlik algısının giderilmesi için adımlar atılmalıdır.
Şeffaf ve adil bir yönetim şekliyle yasaların tutarlı ve adil bir şekilde uygulanıp yolsuzluk ve suçun azaltılması gerekmektedir. Cezasız kalan suçlar artmaya devam eder. Cezasızlık algısının ortadan kaldırılması, yasaların herkese eşit şekilde uygulanması önemlidir.
Buna ek olarak eğitim, sağlık ve alt yapı gibi kamusal hizmetlerin iyileştirilmesi gereklidir.
Ülke nüfus yapısı çok hızlı ve kontrolsuz bir şekilde değiştirilmiştir. Yeni bir nüfus politikasına ihtiyaç vardır.
Ekonomik eşitsizliği azaltmak için tüm bireylere eşit ekonomik fırsatlar tanınması gereklidir.
Ülkede çalışan, okuyan ve yaşayan yabancıların topluma entegre olabilmesini sağlamak için çalışmalar yapılması gerekmektedir.
Sömürünün önlenmesi için işletmelerin denetlenmesi, yeni iş imkanlarının yaratılması ve iş gücünün yeniden eğitim programlarıyla farklı iş olanaklarına açık hale gelmesi sağlanmalıdır.
Okulların, medyanın ve diğer kurumların etik davranış, sorumluluk ve sivil katılım konularını teşvik etmesi önemlidir. Yeniden dürüstlük gibi pozitif toplumsal değerlerin yerleştirilmesi için küçük yaşlardan başlayarak geniş bir eğitim seferberliğine ihtiyaç vardır.
Yasaların sosyal değişim göz önünde bulundurularak yeniden gözden geçirilmesi ve uygulanması. Örneğin ülkede ciddi bir sorun olan insan ticareti ve organize suçların önlenmesi için acil bir şekilde yasa ihtiyacı bulunmaktadır. Bir an önce eksik yasaların çıkarılması ve uygulanması önemlidir.