Kafalar karıştı!

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

Özlem ÇİMENDAL

Seyrüsefer harçlarının akaryakıta yansıtılması çalışmaları, vatandaşlar tarafından da farklı tepkilerle karşılandı. Kimi vatandaş akaryakıta yansıtılacak olan seyrüsefer vergilerini olumlu karşılayarak, çok kullanandan çok az kullanandan az vergi alınacağını savunurken kimi vatandaş da ekonomik araçlarla lüks araçların aynı vergiyi ödemesine neden olacağı için değiştirilmek istenen sisteme tepki gösterdi.

Ekonomist Okan Veli Şafaklı ise, KKTC’de halen uygulanmakta olan Seyrüsefer Vergisi/Harcının “dolaysız” vergi durumunda olduğuna dikkat çekerek, yeni sistemle yapılmak istenenin “dolaysız” olan verginin akaryakıta yansıtılarak “dolaylı” vergiye çevrilmesi olduğunu savundu. Şafaklı, “dolaylı” verginin “adaletsizlik yarattığını” söyleyerek, “Seyrüsefer harcını toplayamama sadece bahane ve devletin acizliği” yorumunda bulundu.

Vatandaş ne dedi?

Orhan Üzüm:

“Araba da kullanmayın diyecekler artık”

“Araç kullanmasınlar artık oldu olacak insanlar. Pazarlama işiyle uğraşan şirketler ne yapacak her gün dünya kadar benzin harcayıp, yol kat ediyorlar. Araba da kullanmayın diyecekler artık. Lüks arabası olanla ekonomik Japon bir marka kullanan aynı parayı verecek bu da adaletsizliği getirecek.”

Orhan Yücel:

“Bence mantıklı, çok kullanan çok, az kullanan az kullanacak”

“Bence bu sistem daha mantıklı. Arabasını kim daha fazla kullanırsa o daha fazla ödeyecek demektir. Kullanılmayan arabalar da bence otomatik olarak benzin almadığı için seyrüsefer ödememiş olacak. Ben her gün Girne’ye gidip geliyorum ve arabayı da yolu da kullanıyorum. Ben ödeyeceğim böylelikle seyrüseferimi her benzin aldığımda. Ama benim kadar yol kullanıp, benzin almayan da bundan muaf olmuş olacak ve ödemeyecek. Arabayı kullanan ödesin işte. Arabayı hafta sonundan hafta sonuna kullanan ya da emekli olup da sadece ufak tefek işlerini görmek için kullanan da az ödemiş olacak. Niye boşuna para vermiş olsun bu durumdaki kişiler. Arabayı haftada bir kullananla her gün kullanan kişi bir olmayacak ve adaletli bir ödeme olacak bence.”

Faik Şen:

“Yüksek motor gücüyle, düşük olan aynı parayı verecek”

“Bence bu uygulama mantıklı bir uygulama değil. Yüksek motor gücüne sahip bir araçla düşük motor gücüne sahip bir araç aynı kefeye konulacak. İkisi de yolu aynı derecede kullanacak ama düşük hacimli araç, yüksek hacimli araçla aynı ücreti ödeyecek. Bence adaletsizlik olacak.”

İrfan Uluhan:

“Şimdiki sistem de, yeni yapılmak istenen de adaletsiz”

“Şimdiki uygulanan sistem de yanlış bir sistemdir. Lüks ve yeni tarihli bir jeeple, eski tarihli ve eski model jeep de aynı seyrüseferi ödüyor şu an. Araç eskidikçe vergisinin de azalacağı ön görülüyordu ama o da yansımadı. Seyrüseferlerin bu yeni şeklinin de adil olacağına inanmıyorum. Ekonomik bir araç kullananla son model bir araç kullanan aynı parayı ödeyecek. Eski uygulama da tam değildi, benim düşünceme göre yeni yapılmak istenen uygulama da adaletli bir uygulama değil.”

Ekonomist Okan Veli Şafaklı:

“Dolaysız olan vergi, dolaylı vergiye çevriliyor”

KKTC’de halen uygulanmakta olan Seyrüsefer Vergisi/Harcının dolaysız vergi durumunda olduğunu belirten Ekonomist Okan Veli Şafaklı ise, yeni sistemle yapılmak istenenin dolaysız olan verginin akaryakıta yansıtılarak dolaylı vergiye çevrilmesi olduğunu savundu. 

Dolaylı vergilerin ise, mal ve hizmet kullanımından kaynaklanan vergiler olduğuna işaret eden Şafaklı, “Vergiye tabi mal ve hizmetlerden yararlanan herkes, gelir düzeyi ne olursa olsun aynı oranda vergi öder. Bu vergilerde vergi mükellefi ile ödeyicisi farklıdır. Şuanda yapılmaya çalışılan ise seyrüsefer vergisini sözde akaryakıt fiyatına yansıtarak bu vergiyi dolaylı hale getirmektir” dedi.

“Dolaylı vergi adaletsizlik yaratmaktadır”

Dolaysız vergilerde çok geliri olan yükümlüden çok vergi almak ya da gelirin kaynağı farklı olan yükümlülerden farklı vergi almak olanaklı olduğu halde, dolaylı vergilerde aynı malı tüketen yükümlülerden gelir seviyesi ne olursa olsun (farklı bile olsa) aynı verginin alındığını söyleyen Şafaklı şu şekilde konuştu: “Bu konuyu bir örnekle açıklayalım. Yoksul olan (A) ve varlıklı olan (B)’nin markaları (örneğin, Maltepe sigarası) aynı olan ve üzerinden aynı vergi alınan sigaradan birer paket aldığını düşünelim. Her iki kişi sigarayı aynı fiyatla (sigara satış fiyatı = sigaranın maliyeti + vergi) satın alarak sonuçta aynı vergiyi ödemiş olurlar. Oysa (A) ve (B)’nin gelir ve servet düzeyleri itibariyle mali güçleri dikkate alındığında (A)’nın daha az (B) nin daha fazla vergi ödemesi gerekmektedir. Örneğimizde (A)’nın (B) den daha fazla çocuk sahibi olması ve/veya gelirini çalışarak elde etmesi sigara üzerinden ödenen vergiyi değiştirmez. Oysa, söz konusu vergi tüketim vergisi yerine gelir vergisi olsaydı (A), (B)’ye göre gelirinin az olması gelirini emekten elde etmesi durumuna göre daha az vergi ödeyebilirdi. Ödeme gücüne uydurulması güç olan dolaylı vergilerde hiçbir ayırım yapmadan her yükümlünün aynı vergiyi ödemesi şüphesiz büyük bir adaletsizliktir. Ödenen verginin aynı olması, ödeme gücü arttıkça vergi oranını düşürecektir. Bu durum vergi terminolojisinde tersine artan oranlılık kavramı ile ifade edilmektedir. Yani, halen dolaylı vergi niteliğinde olan seyrüsefer vergisini akaryakıt fiyatına yansıtarak vergi mükellefinden koparılması ve dolaylı vergi haline getirilmesi şüphesiz büyük bir adaletsizlik olacaktır. Genelde ise bu adaletsizlik orta direk ve gariban insanın aleyhine gerçekleşecektir.”

“Seyrüsefer ile amaçlanan ne olmalıdır?”

Seyrüsefer harç veya vergisi ile amaçlananın devletin sunduğu yol hizmetinden yararlananlara bedel ödetmek olduğunu ifade eden Şafaklı, “Bu kapsamda vergiden çok harç (yani yararlananın finansmana katkı sağlaması) daha doğru bir ifade olarak kabul edilebilir. Amaç vergilerle finanse edilen fakat herkesin kullanmadığı hizmetlerden yararlananın ek bir katkı sağlamasıdır. Amaç bütçeye gelir sağlamak değildir. Ancak kullanana bedel ödettirirken de adaletin sağlanması gibi kriterler dikkate alınmalıdır. KKTC’de de toplu taşımanın olmaması ve neredeyse herkesin özel araçla ulaşımını sağlaması seyrüsefer harçlarında kullanılan aracın motor gücünün dikkate alınması ile adaletin sağlanması hedeflenmektedir. Seyrüsefer harcı yıllıktır ve özellikle lüks, motor gücü yüksek araçlarda oldukça yüksektir. Bu nedenle de toplum tepki göstermekte ve ödememe yoluna gidebilmektedir” dedi.

“Seyrüsefer harcını toplayamama sadece bahane ve devletin acizliği”

Son zamanlarda toplanamayan seyrüseferler bahane edilerek seyrüsefer harçlarının kaldırılması ve bunu telafi edecek akaryakıt üzerine konacak yeni bir vergi yöntemi önerilmesine tepki gösteren Ekonomist Okan Veli Şafaklı, “Bu durum kuşkusuz başlangıçta yeni araba alacaklar için bir maliyet düşüşü ve araba satışları üzerinde olumlu etki yaratabilecektir. Ancak seyrüsefer harcını sınırlı gelirine rağmen düzenli ödeyen vatandaşlar için ikinci bir maliyet artışı oluşturacaktır. Eğer seyrüsefer yasal zorunluluksa devlet neden toplayamıyor veya neden bazı araç sahiplerinin ödememesi mümkün olabiliyor? Bazı ülkelerde vatandaşlarına yol hizmetinden yararlanmayacaklarını belirtmeleri ve gerekli işlemleri yapmaları halinde o yıl için seyrüsefer harcı ödememe hakkı tanınmaktadır. Bu nedenle KKTC’de de ödeme yapmak istemeyen vatandaşlara böyle bir seçenek sunulabilir. Ama tabi ki bunun için önce alternatif toplu taşıma olanaklarının devlet tarafından oluşturulması gerekiyor” şeklinde konuştu.

Çevreyi daha çok kirleten araçtan daha fazla vergi

Diğer taraftan kaldırılması için uğraşılan vergide, gelişmiş ülkelerde sadece arabanın motor gücüne bakılarak değil çevreyi kirletme ölçülerine göre de değiştiğini ifade eden Şafaklı, “Kesinlikle CO2 emisyonu yüksek olan araçlar çok yüksek harçlara tabi tutulurken çevreyi az kirleten araçlardan daha düşük harç alınmaktadır. Örneğin Hibrid araçlarla ilgili yeni ve teşvik edici düzenlemeler yapılmaktadır. Yani artık dünyada yol yapım ve tamir finansmanı değil ama kullandığınız araç nedeni ile çevreyi kirletme bedeli olarak harç ödemek zorunda bırakılıyorsunuz” ifadelerini kullandı.