En büyük yangınlar

Yeni Bakış

Geçtiğimiz hafta ülkemizde birçok yerde yangın çıktı. Aşırı sıcakların ve dikkatsizliğin neden olduğu yangınlar ülkemizi etkilemeye devam ediyor. Son olarak Kalkanlı’da çıkan yangında 2000 dönüme yakın ormanlık alan kül oldu. Tarih boyunca dünya üzerinde meydana gelen birçok yangın tarihin seyrini değiştirdi.

İhrâk-ı Kebîr | 1633 Büyük İstanbul Yangını

2 Eylül 1633 tarihinde, Fatih’de Cibali Kapısı’nda bir gemi kalafatçısının, gemi kalafatlanırken (ahşap geminin su almaması için zift ile sıvazlanırken) yaktığı ateşin poyrazın önünde olması, limandaki bütün ahşap tekneleri tutuşturmuş, teknelerden tezgahlara, tezgahlardan evlere geçen alev topu, kısa sürede bütün İstanbul’u cehenneme çevirmişti. Yangın, Aya Kapısı’na kadar sahilden ilerleyerek Mustafapaşa Çarşısı’nı, Hamza Paşa Sarayı’nı, onun yanındaki Yahya Paşa Sarayı’nı, Çeşmi Efendi’nin muhteşem sarayını yaktı. Oradan üç kola ayrıldı. Biri Sultan Selim Camii’ne doğru ilerledi, öteki sahil boyunca genişleyerek Fatih yakınındaki Haydar Paşa Sarayı’na, Üsküplü Camii’ne, Unkapanı’na, Zeyrek Camii’ne yöneldi. Üçüncü kol da Sultan Fatih Mehmed Camii’nin yolunu tutarak caminin sağında ve solundaki caddeyi, sarayları, Büyük ve Küçük Karaman’ı, Saraçhane’yi yaktı ve Sarıgüzel’i yürüdü. Naima Efendi’nin uzun uzun bahsettiği, “oldu bin kırk üçte ihrâk-ı kebir” diyerek ebcede düşürdüğü yangın, Kâtip Çelebi’ye göre yirmi bin evi, yani İstanbul’un beşte birini yok etmişti. Bu yangından sonraki süreçte Sultan IV. Murad, yangının gemiden çıktığı bilindiği hâlde, tütün içenleri suçlamış. Bütün meyhaneleri, işsiz takımının bulunduğu kahvehaneleri kapatmıştı. Ayrıca tütün ve alkol kullanımını da yasaklayarak, yasağa uymayanlara büyük cezalar verildi. Bu süreç “büyük fitne” olarak adlandırıldı.

Büyük Roma yangını

Büyük Roma Yangını, 19 Temmuz 64 de başlayıp yaklaşık bir hafta süren ve Başkent Roma'nın yüzde onunun yanmasına neden olan büyük yangın. Tarihçi Tacitus'a göre Büyük Roma Yangını 64 yılının 19 Temmuz gecesi Circus Maximus etrafında kümelenen dükkânların arasında başlamıştı. Birçok Romalının taş duvarları olmayan ahşap evlerde oturmasından dolayı yangın oldukça hızlı biçimde bu bölgelere doğru sıçradı. Yangın beş gün sonra tekrar güçlenmeden önce neredeyse kontrol altına alınmıştı. Tarihçi Suetonius, yangının toplam altı gün ve yedi gece boyunca devam ettiğini iddia eder. Yangın Roma'nın on dört bölgesinden dördünü tamamen, yedi tanesini ise kısmen küle çevirdi. Yangın aynı zamanda Nero'nun sarayına, Jupiter Stator Tapınağı'na ve Vesta Tapınağı'ndaki ocağa da zarar verdi. Yangına kimin ya da neyin neden olduğu belirsizdir. Tacitus'un dediğine göre Nero, Hristiyanları tutuklatmış ve mahkûm ettirmişti ancak bu insanların nefreti kundakçılık yapacak kadar fazla değildi." Hristiyanlar suçlarını itiraf etmişlerdi ancak bu itirafın işkenceyle alınmış yanlış bir itiraf olup olmadığı bilinmemektedir. Suetonius ve Cassius Dio, Nero'yu delice bir arzuyla şehri yok etmek isteyen bir kundakçı olarak tasvir ederler. Her halukârda, Antik Roma'da kazayla başlayan büyük yangınlar oldukça yaygındı. Gerçekte, Roma 69 yılında İmparator Vitellius ve . 80 yılında İmparator Titus zamanında bir kez daha yanmıştı. Tacitus'a göre halk bir günah keçisi aramıştı ve dedikodular Nero'yu sorumlu tuttu. Suçlu olarak, Nero Hristiyanlar olarak bilinen bir tarikatı hedef gösterdi. Başkaları çarmıha gerilip yakılırken Hristiyanların köpeklere atılmasını emretti.

Reichstag Yangını (1933)

Her zaman yangınlar ölümler, maddi kayıplar ve yıkımlarla sonuçlanmıyor. 27 Şubat 1933 gecesi Alman Parlementosu'nda (Reichstag) çıkan yangın parlementoyu yerle bir etti. Bu yangın sonucunda can kaybı olmadı. Fakat o dönemde iktidara gelmek için çeşitli oyunlar oynayan Adolf Hitler, yangın sonrasında yangının sorumlusunu iktidar için yarıştığı Komünist Parti olarak göstermiş ve partinin 181 milletvekilini tutuklatmıştır. Böylelikle Ocak 1933'de şansölyeliğe getirilen Hitler'in iktidarı önündeki çok büyük bir engel ortadan kalkmıştır. Bundan sonra Hitler'in diktatörlüğü kesinleşmiş ve Hitler tarihin en yıkıcı savaşı olan 2. Dünya Savaşı için hazırlıklara da başlamıştır. Dolayısıyla yangın o zaman belki bir felaket değildi ama, uzun vadede dünya çapında bir yıkımın baş aktörünün yolunu açtı.

Yapılan araştırmalarla, yangının çıkış nedeninin kundaklama olduğu belirlendi. Her ne kadar yangının Hollandalı bir Anarşist tarafından çıkarıldığı söylense de, bu yangının Adolf Hitler'in bir iktidar oyunu olduğunu anlamak güç değil.

San Fransisco Yangını (1906)

1906 San Fransisco Depremi, Amerikan tarihindeki en etkili depremdi. 18 Nisan 1906 yılı yerel saate göre sabaha karşı 05:02'de çok büyük bir deprem meydana geldi. 7.8 şiddetindeki bu korkunç depremin merkez üssü ise şehir merkezinin 3 km uzağında Mussel Kayalıkları denen bir bölgedir. Nevada'dan bile hissedilebilen bu sarsıntıda, en çok zarar depremden sonra ortaya çıkan yangında oldu. Bu yangında en az 3000 kişinin öldüğü tahmin edilmektedir. ABD, bu olaydan manevi olarak da çok etkilendi. Nitekim San Fransisco Depremi ve Yangını ABD tarihindeki en büyük felaket olarak kabul edilir. Binaların çoğu da depremde değil yangında yıkıldı. Sonrasında, şehir yeniden inşa edildi.

Londra Yangını (1666)

Yangınların her zaman felakete yol açmadığını söylemiştim. 1666'da gerçekleşen Londra yangını, tabiri uygunsa Londra'nın lehine oldu. Büyük Londra Yangını olarak da anılan bu yangın 5 Eylül 1666 Çarşamba günü vuku buldu. 13.200 ev, 87 mahalle kilisesi ve pek çok resmi bina bu yangında kül oldu. Fakat, mucizevi bir şekilde sadece 6 kişi hayatını kaybetti. Bundan sonra Avrupa'da yüzbinlerce insanın ölümünden sorumlu veba salgınının izleri kısmen silindi ve yıkılan Londra'nın yerine daha modern, düzenli ve güzel bir kent inşa edildi.

Tokyo Yangını (1933)

Listenin birinci sırasında bulunan Tokyo Yangını, büyük olasılıkla insanlık tarihinde yakın zamanda gerçekleşmiş olan en etkili yangın felaketidir. Bu yangında San Fransisco Yangını'nın bir kopyası gibiydi. Bu yangında başgösteren depremden hemen sonra gerçekleşti. Çoğu kişi yangına öğle yemeğindeyken yakalandı ve yangın sonucunda 142 000 kişi hayatını kaybetti, 570 000 ev yıkıldı ve 1,9 milyon kişi evsiz kaldı. Talihsiz Japon halkı, bu felaketten 12 yıl sonra Hiroşima ve Nagazaki'ye atılacak atom bombaları ile bir kez daha yıkılacaktı...

Chicago 1871

En büyük yangın denilince akla ilk gelen yangınlardan olan meşhur Chicago yangını tamı tamına 17 000 binayı yerle bir etti. 90 000 kişi evsiz kaldı. Ölü sayısı 300'de kaldı ve neyse ki yanan bina sayısı ile orantılı gerçekleşmedi. Yangın bir çiftlikte çıktı. Fakir bir kadına ait ineğin feneri devirmesi ile çıktığı iddia edildi. Ancak gazetelerde çıkan bu hikayenin uydurma olduğu ortaya çıktı. Yangın ABD itfaiyesinin tamamen yenilenmesine ve diğer şehirlere örnek olmasına yol açtı.

Halifax, Nova Scotia, Kanada 1917

Bu yangın savaş zamanında gerçekleştiği için görmezden gelindi. Ancak Halifax limanında gerçekleşen bu olay tarihe 'insan yapımı' en büyük yangın olarak geçti. Silah yüklü gemi Mont-Blanc, Norveç bandıralı bir başka gemi ile liman yakınlarında çarpıştı. Denizde gerçekleşen patlama tsunamiye bile yol açtı. Daha kötüsü ertesi gün geldi ve olayın meydana geldiği bölgede büyuk bir tipi gerçekleşti. Yangın sonucu 2000 kişi öldü 9000 kişi yaralandı.